De Geest gaat voort – Preek nieuwjaarsdag – 1 januari 2017 – Prot Gem Emmeloord – Nieuw Jeruzalem Kerk

Aanvangstekst

Heer, raak mij aan met uw adem,

reik mij uw stralend licht,

wijs mij nieuwe wegen,

geef op uw waarheid zicht.            Lied 695: 1

Gelezen – na de Inleiding: Genesis 1: 1 – 5, Zacharia 4: 1 – 7, Johannes 3: 6 – 8, Matteus 14: 22 – 31, 1 Korinthe 2: 14.

Inleiding

Op deze Nieuwjaarszondag – een overdenking over de Geest – met een hoofdletter. De Geest gaat voort. Wat zullen we in het nieuwe jaar door de Geest beleven – kiezen – doen ?

Kunnen we zien dat de bijbel, de kerk en ja heel de cultuur – stollingen van de Geest zijn? Inspiraties door mensen vastgelegd in taal en steen.

Stollingen van eeuwen  – door de Geest geïnspireerd ingeblazen – maar die ook weer – telkens – deels of geheel – door de Geest worden opgeblazen, afgebroken, vernieuwd. De Geest gaat voort.

In gewone taal: voortschrijdend inzicht, veroudering van materialen en methoden, nieuwe generaties, andere tijden maken vernieuwing nodig. En zo ontwikkelt, ontvouwt zich de geschiedenis. En godzijdank kunnen we in de geschiedenis een groei van humaniteit zien, van menselijkheid. VN-cijfers zeggen ook: minder armoede, meer onderwijsmogelijkheden, zelfs het aantal oorlogen vermindert.

Vorige week hebben we Kerst gevierd en lazen we uit Johannes 1: Het Woord is vlees geworden – in de laatste vertaling: Het Woord is mens geworden – en daarbij is natuurlijk gedacht aan Jezus.

Maar hier heb ik een boek dat heet: Het woord is geest geworden – over het christelijk geloof als een beweging van de geest – NA Jezus. (1)

Kunnen we heel de bijbel, ja heel onze werkelijkheid zien als een ONT-WIKKELING van God als Geest – vanaf de oervloed: de Geest zwevend blazend over de wateren…?!

Ik verwacht in dit nieuwe jaar, spannende ontwikkelingen als het gaat om onze Prot Gem Emmeloord, ons Europa en Nederland met de verschillende verkiezingen.

We gaan 5 korte gedeelten uit de bijbel lezen – die voelbaar willen maken dat de Geest voortgaat – die ons vraagt, roept, inblaast om mee te doen, mee te gaan – in geloof en vertrouwen op God als kracht, hulp, liefde – het onkenbare Geheim dat met ons meegaat en ons geluk wil.

Preek

Lieve mensen van God, en samen hier: Gemeente van Jezus Christus,

God is niet dood. Hij heeft alleen de Geest gegeven – een uitspraak van Visje (de christelijke tegenhanger van ‘Loesje’)

Een doordenkertje…

De bijbel zegt op haar manier – met het eerste gebod van ‘Gij zult geen beelden maken’ – dat God een onkenbaar geheim is. Maar telkens duikt de Geest van God op waar de nood hoog is. De Geest vaak als een Stem: Kom! – een roepstem – een aandrift en bezieling in mensen – een Verlangen naar Leven, naar humaniteit – een stem om licht – een stem om een dijk tegen het water – een stem om bevrijding uit slavernij – een stem om vrede – een stem om recht – 112 om een ambulance – een stem om geluk, om voorspoed, om toekomst, om zegen ! (2)

Ik geloof dat we nieuw en veel ruimer over God moeten denken.

We hebben God in de loop der eeuwen veel te klein gemaakt. We hebben hem opgesloten en laten verstenen in onze menselijke woorden, begrippen en dogma’s en voor ons eigen kerkelijke karretje gespannen

God is Geest – God bestaat niet zoals deze tafel hier is, staat en bestaat. God is een Geheim en een Mysterie – wat wij van Hem merken is zijn inspiratie, is zijn Geest die dan hier dan daar, in mensen opduikt, daar waar zij tot leven komen, tot bezieling en inzet, tot stem van God worden, heel in het klein in een ontmoeting 2-aan-2, of als de president van Amerika zijn volk of heel de wereld toespreekt over menselijkheid. Dan spreekt de Geest van God.

Ik denk dat we de Geest van God zo ook aanwezig en aan het werk mogen zien in heel de evolutie. God als Geest die zo op onze aarde door de tijd heen tot natuur, tot cultus, tot cultuur is geworden. God die met ons opbouwend onderweg is naar zijn beloofde Vrederijk.

Is dan alles God?

Ja en nee. We begrijpen niet alles. Ja – het antwoord van God aan Job na zijn aangrijpende aanklacht tegenover God was: Job, was je erbij toen ik alles maakte??  God vraagt van ons overgave en vertrouwen. (3)

Nee – niet alles is God – in Jezus heeft de Geest het hart, het gezicht van God getoond: Liefde als de weg, de waarheid en het leven. God vraagt van ons daarom liefde-geven – als beslissend criterium van Mens-zijn. (4)

Want er is ook kwaad, geweld, ziekte, dood – in onszelf (5) Nee- in mensen vol haat en in gebeurtenissen – die niet met God te rijmen zijn, op geen enkele manier. Maar God is in de Geest met ons onderweg.

Ik zeg al deze dingen om u, jou, ieder, los te weken als een postzegel van een nieuwjaarskaart …. nog goed te gebruiken. De tijd, de stroom van het leven gaat verder. God leeft in eeuwigheid, maar zijn Geest is met deze wereld onderweg en met heel de mensheid bezig. Verlangt in u, in jou naar Geestdrift.

Ik vraag u met de laatst gelezen woorden van Paulus: geestelijk te denken. Dat is los te komen van onze menselijke gehechtheden aan wat dan ook!! En te leren en te beseffen waar het voor God! voor Christus! voor de Geest! – op aankomt. En dat weten we heel goed door de Bijbel.

De Geest waait als de wind – waarheen Zij wil – het is mooi om de Geest als vrouwelijk, als de dochter van God te zien (dat is al heel oud!).

Als wij niet geestelijk zien waar het voor God op aankomt: op humaniteit, op gelukkig zijn, op waarachtig LEVEN, mogen en kunnen Leven met je eigenheid en in gemeenschap, op liefde  –> dan sterft God en Christus bij ons – en gaat de Geest verder – op zoek naar nieuwe mensen en plaatsen waar Zij inwoning vindt – waar Zij Stem kan zijn – harten en handen vindt – in Mensen van de Geest . De Geest gaat voort !

Kunnen we dit snappen, kunnen we dit toelaten?

Het komt steeds – op ieder van ons persoonlijk – en op ons samen als kerkgemeenschap – aan! Op wedergeboorte uit water en geest – dat wil zeggen: een Levend, vertrouwend-op-God en liefde-gevend Mens worden.

Jezus spreekt hier – in Johannes 3 – met Nicodemus, met zeg maar: heel de gelovige traditie. Nicodemus snapt er geen bal van … U wel? Jij wel?

De goede dingen van de traditie en de riemen van de kerk en onze westerse cultuur, hoeven natuurlijk niet overboord – maar als je nog niet begrepen hebt dat het God om vrede en gelukkig zijn VOOR ALLE MENSEN OP AARDE GAAT! – dan heb je er nog niets van begrepen! Vraag je dan af: ben ik verstard ? Of ben ik misschien inwendig boos ? Of gevangen of lui ? Of misschien ben je  bang – om je vermeende zekerheden te onderzoeken of los te laten. Dat is o zo menselijk. De golven van de zee zijn vreselijk hoog – wat hebben we weer vreselijk veel ellende afgelopen jaar gezien….

Maar Jezus roept ons toe: Ik ben het, wees niet bang!

Ik eindig met het verhaal van Jezus die over het water loopt. Het is natuurlijk een symbolisch verhaal. Jezus vol van de Geest van God loopt vol vertrouwen over de zee van dood en kwaad. Een beeldverhaal voor ons om na te volgen op de zeeën van 2017. Jezus roept op tot  vertrouwen: Kom !

Natuurlijk is twijfelen – zoals Petrus deed – heel menselijk en niet erg of fout. Maar dit Paas- en Pinksterverhaal van Jezus en de Geest – roept op tot moed, tot geloof, tot vertrouwen – om in onze Petrus-situaties van dood en kwaad en chaos – te volharden in moedig MENS-van-liefde zijn, vol van Geest.

Ik meen dat het voor de kerk dringend noodzakelijk is om op nieuwe wijze over God en Jezus te spreken. Wat ik in deze nieuwjaarspreek heb willen doen is u / jou tot mensen van de Geest maken. Loskomend van de woorden, loskomend van de vaste patronen, vertrouwend op God. Dat lijkt heel eng en doet wellicht twijfelen aan alles wat u tot nu toe hebt geloofd. Het gaat God ook om de mensen buiten de kerk – om Zacheus – om Bartimeus – dichtbij en ver weg.

Ik denk dat we moeten zoeken, met elkaar moeten praten over nieuwe vormen van kerkdienst en naar-elkaar-omzien. Ons terugtrekken en opsluiten in een kleinere burcht met ‘zo zijn onze manieren’ zie ik als een doodlopende en heilloze weg. En niet wat God – als Geest – wil – vanaf het begin gewild heeft.

Voor Nederland voor Europa voor heel de wereld geldt volgens mij hetzelfde.

Als het goed is zijn we Mensen van de Geest-die-voortgaat – zoekend, open luisterend en met elkaar sprekend, verlangend – naar vrede, naar geluk, naar Geestdrift voor ieder mens.

* Het gelezen evangelie geeft ons een aanwijzing hoe we dit vertrouwen en deze kracht van de Geest kunnen ervaren en ontvangen: tot onszelf komen – helemaal alleen bidden en mediteren tot en met God.

* Ik geloof ook in aanraking door de Geest in muziek en zingen. (Hebt u de muzikale ontmoetingsdag 1 april 2017 al in de agenda staan?)

* EN de Geest spreekt door de ogen van ieder lijdend of eenzaam medemens.

De Geest – dat is de wil en de liefdesstem van God voor u, voor jou, voor mij, voor ieder mens: Genade en Vrede en een Gelukkig nieuwjaar: Ik zal er zijn!

Amen

Noten

1. Gianni Vattimo; Het woord is geest geworden (2002). Het denken over fasen van de openbaring is al in de bijbel zelf aanwezig. Ik wijs hier slechts op de bijbelplaatsen: Jeremia 31:33 en Galaten 3:23. Voor Vattimo is Joachim van Fiore (ca 1135-1202) inspirerend; deze beschrijft al in de 12e eeuw dat er drie fasen van openbaring zijn: van Vader, de Zoon en (nu) van de Geest. Denken in tijdperken is er altijd geweest, maar vooral het historisme in de 19e eeuw maakte bewust dat alle culturele verschijnselen een bepaalde oorzaak/reden of verklaring hebben in de tijd – en dus dat dingen niet ‘eeuwig’ zijn maar ergens hun ontstaansmoment of -ontwikkeling hebben en (dus) ook aan verandering(en) onderhevig zijn. Ik noem hiervoor de filosofen Dilthey, Nietzsche, Hegel en Heidegger. Voor ontstaan en fasen van de godsdienst noem ik: K.A.H. Hidding; De evolutie van het godsdienstig bewustzijn (1965) en C.A. van Peursen; Cultuur in stroomversnelling (1976). Het laatste is een (verkorte) bewerking van ‘Strategie van de cultuur: een beeld van de veranderingen in de hedendaagse denk- en leefwereld’ (1970). Een uitgewerkte hedendaagse theologie van de Geest in gesprek met alle stemmen en vragen van onze moderniteit is: G.D.J. Dingemans: Sporen van de verborgen God (2010). En in gesprek met het pentecostalisme (de internationale pinksterkerken): Jean-Jacques Suurmond; Het spel van woord en geest – aanzet tot een charismatische theologie (1994). Beide boeken voor mij heel inspirerend!
2. G.D.J. Dingemans; De stem van de Roepende (2000). Een mooi boek over het Joodse denken van Buber en vooral Levinas over roeping en appel in de bijbel is de dissertatie van Anneke Ravestein: De Roepende – een theologische onderzoek naar het appelkarakter van de relatie God, de ander en ik (1999).
3. Inspirerend voor mij hier de roman van Hermann Hesse; Siddharta, en wat hij theologisch schrijft in: Tussen oost en west – wat ik geloof (1971 – Ned. vert. 1974). Ook: C.G. Jung; Psychologie en religie, en: Antwoord op Job.
4. Ik verwijs hier slechts naar een kleine prekenbundel van 4 preken van mijn oud-hoogleraar G.H. ter Schegget; Over menselijkheid en vrijheid (2011). In een preek over ‘De menselijkheid van God’ zegt hij (met de denkers Feuerbach en Bloch) dat God in Jezus een nieuw menszijn heeft getoond – dat echter onze oer-spronkelijke – door God bedoelde – menselijkheid is. Jezus is de spiegel ons tot troost en tot uitdaging om te groeien/veranderen.
5.  E. Neumann; Ethiek voor de toekomst – dieptepsychologie en nieuwe ethiek (1948 – Ned. vert. 1982), M. Buber; Beelden van goed en kwaad (1975), K.M. Hamaker-Zondag; Het projectiemechanisme in de praktijk. En ik verwijs naar noot nr. 2 van de preek Oudejaarsavond 31 dec 2016.